Enstantane bir fotoğrafın oluşması için hayati önem taşıyan birkaç teknik detaydan sadece bir tanesi. Bu sebeple bu günkü yazımızda enstantane nedir sorusuna cevap vereceğiz.
Günümüzde bir fotoğraf çekebilmek bir deklanşöre basmak ve ya dokunmatik bir ekrana dokunmak kadar kolay. Fakat bu kolaylığın arkasında 1826 yılından bu güne kadar gelen birçok teknik durum entegre bir şekilde çalışarak aslında bir fotoğraf karesi oluşturuluyor.
Bir fotoğrafın oluşabilmesi için analog alanda da dijital alanda da birincil öncelik duyarlı bir yüzey bulunmasıdır. Bu duyarlı yüzeyi etkileyecek 3 temel mekanizmadan bu gün üzerine konuşacağımız enstantane olacak.
Enstantane
Enstantane fotoğrafın oluşmasındaki temel 3 mekanizmadan biri olarak rahat anlamlandırabiliriz ve fotoğrafa etkileri ile hem yaratıcı sonuçlar ortaya çıkartabiliriz.
Enstantanenin Aktif Kullanılan İsimleri
- Örtücü
- Perde Hızı
- Shutter
- Shutter Speed
- Pozlama Süresi
Enstantane Mekanizması Nedir?
Enstantane mekanizması fotoğraf için kritik önem taşıyan ve en hassas parçalardan birisi olarak önümüze çıkmaktadır.
SLR(Single Lens Reflect) ve DSLR(Digital Single Lens Reflect) fotoğraf makinelerinde bulunan fakat aynasız (mirrorless) fotoğraf makinelerinde bulunmayan bu mekanizma temel anlamda bir perde göreviyle çalışır.
SLR fotoğraf makinelerinde bulunan duyar katman olan filmin, DSLR fotoğraf makinelerinde de duyar katman görevi gören sensörün hemen önünde yer alan bu mekanizma çeşitli marka ve modellere bakıldığında farklı teknikler ile kullanılmıştır.
Bazı fotoğraf makinelerinde yukarıdan aşağıya ve ya sağdan sola olarak tek bir parça halinde karşımıza çıkan bu mekanizma bazı makinelerde ise bir mazgal sistemi gibi karşımıza çıkabilmektedir.
Teknik olarak görüntüleri ve çalışma mekanizmaları farklılık gösterse de bütün mekanizmaların görevi, işlevi ve ortaya çıkarttığı sonuç değişiklik göstermez.
Mekanizma çalışma sistemi olarak duyar katmana düşen ışığın önünde durur ve çekilecek fotoğrafa göre ışığın ne kadar süre ile duyar katmana nüfuz edeceğini ayarlar.
Teknik anlamda bu mekanizmanın çalışma şeklini göz kapağı gibi düşünmek mümkün. Göz kapaklarımızı da ışığın miktarına bağlı olarak çok daha sık veya daha seyrek olarak kırpıştırırız. Mesela güneşli bir günde dışarıda gözlerimizi daha çok kırpma gereksinimi duyarken karanlık bir odada ise gözlerimizi kırpmaya daha seyrek ihtiyaç duyarız.
Fotoğrafta da aynı gözümüzde olduğu gibi ışığın yoğun olduğu bir konumda fotoğraf çekerken mekanizmamızın daha hızlı açılıp kapanması gerekiyor. Işığın daha az olduğu örneğin akşam vakti perdeleri kapalı bir odada ise görüntüyü kaydedebilmek için mekanizmamızın daha uzun süre açık kalmalı ki görüntünün oluşabilmesi için gerekli olan ışığı alabilsin.
Işığın yoğun olduğu bir alanda olması gerekenin aksine gözlerimizi uzun süre açık tutarsak eğer gözlerimiz ağrımaya ve sulanmaya başlar çünkü kaldırabileceğinden çok daha fazla ışık göz bebeklerimize ulaşır. Bu durumda gözlerimiz bir önlem olarak böyle davranır.
Fotoğraf üzerinden bu örneği bakacak olursak, film yüzeyi için de duyarlı sensör için de sonuç göze benzer olacaktır. Aydınlık bir ortamda gereğinden fazla ışık alacak şekilde perde süremizi ayarlarsak eğer sonuç olarak ortaya çıkacak fotoğraf bembeyaz olur. Terim anlamında bu beyazlık “patlamak” olarak kullanılır.
Işığın az olduğu bir alanda ise gözlerimizi sık bir şekilde kapatıp açarsak göz bebeklerimize çok az ışık gireceği için normal koşullarda alan içerisindeki birçok ayrıntıyı görebilecekken biz hiçbir şey göremeyiz.
Fotoğraf anlamında bu örneği düşünecek olursak yeterli ışık almamış bir fotoğraf karanlık bir şekilde çıkacaktır. Mekanizma yeterince ışığın girmesine izin vermediği için fotoğrafta oluşabilecek olan nesne ve şekiller yerine yetersiz pozlanmış bir fotoğraf olarak siyah bir görüntü karşımıza çıkar.
Enstantane Nedir?
Örtücü olarak da sıklıkla kullanılan bu terim fotoğrafın oluşması için planlanması gereken temel bir ayar olarak düşünülebilir. Yazımızın gerisinde göz örneği üzerinden açıkladığımız bu mekanizmanın ne kadar süre açık kalacağını söyleyen değere de enstantane denir.
Enstantane değeri çekeceğimiz ışık miktarına, konuya veya ortaya çıkartılmak istenen sonuca göre yapılacak bir seçimdir.
Örneğin karanlık bir ortamda yüksek enstantane değeri kullanmak demek yetersiz pozlama sebebiyle iyi bir sonuç almamıza engel olur. Fakat aynı senaryoda düşük enstantane değeri kullanmak da eğer konumuz hareketli ise konunun flu bir şekilde görülmesine sebep olacaktır.
Amacına göre, yapılacak çekime uygun olarak enstantane seçerken bilmenin faydalı olacağı çeşitli tüyolar bulunmaktadır.
Enstantaneyi;
- Yüksek kullanmak pozlamanın daha kısa olmasını sağlar yani kameranın içerisine daha az ışık girer.
- Düşük kullanmak pozlamanın daha uzun olmasını sağlar yani kameranın içerisine daha çok ışık girer.
- Yüksek kullanarak spor müsabakaları, yarış etkinlikleri gibi hızlı konuları fotoğrafta sabitleyebiliriz.
- Düşük kullanarak gün batımı, gece fotoğrafı, gökyüzü fotoğrafı, ışıkla boyama gibi teknikleri ve amaçları gerçekleştirebiliriz.
- Yüksek kullanarak aydınlık bir günde uygun ışık dengesi yakalanabilir.
- Düşük kullanılarak karanlık bir günde yeterli ışık ihtiyacı karşılanabilir.
Temel olarak enstantane kullanımında bu durumları kısa süreli kullanım ile fark edilebilir ve anlaşılabilir. Doğru fotoğraf olarak değerlendirebileceğiniz görüntünün oluşması için bunlara dikkat etmek yeterli olacaktır.
Farklılık yaratmak veya enstantanenin kullanımını anlayabilmek için yukarıda önerilenlerin tam terslerini de denemeniz hem fotoğraf konusunda kendinizi geliştirmeniz adına hem de enstantaneyi daha iyi anlamanız adına çok yardımcı olacaktır.
Enstantaneyi değerler olarak düşünecek olursak dijital fotoğrafçılık ile birlikte de ara değerler de ortaya çıkmıştır. Analog bir fotoğraf makinesini elinize aldığınızda bu ara değerleri göremeyebilirsiniz fakat modern güncel bir dijital fotoğraf makinesinde bu ara değerlere rastlamak mümkün.
Enstantane Değerleri Nelerdir?
Enstantane değerlerini ezberlemeye gerek yoktur fakat zamanla kullanırken kendinize ve yapacağınız çekime uygun olan değerleri fark edeceksiniz.
Enstantane değerleri 1 saniyeden daha uzun olduğunda direk sayılar ile ifade edilir. Örneğin enstantane değeriniz 5 ise bu perdenizin 5 saniye boyunca açık kalacağı anlamına gelir.
Elde çekilen bir fotoğraf için 5 saniye perde açık kalması uzun bir süredir ne kadar sağlam olursanız olun eliniz titrer. Kameranızı bir tripod veya yüzeye sabitlediğinizde dahi kamera sabit olsa da konunuz canlı ise o hareket edecektir.
1 saniyeden daha kısa olan enstantane değerleri ise 1/* şeklinde gösterilir. Örneğin 1/250 olarak gördüğünüz saniyenin 250’de birinde perdenin açılacağı ve kapanacağı anlamına gelir.
1/250 değeri koşuşturan bir çocuğun fotoğrafı çekilecek ise yeterli gelecektir ama bir koşucunun veya bir spor arabanın fotoğrafı çekilecekse yetersiz kalacaktır.
Modern kameralarda en düşük değer 30 saniye olarak bulunmaktadır. Yani perde 30 saniye boyunca açık kalacak demektir.
En yüksek olarak da 1/8000 değeri bulunmaktadır. Bu değer ise saniyenin 8000 de birinde perdenin açılıp kapanması anlamına gelmektedir. Hayal edebileceğiniz kadar kısa süre olan 1/8000 süresi birçok hareketli durumu kameranız direk konuya doğruyken görüntüyü sabitlemenizi sağlayacaktır.
1 saniyeden daha hızlı değerler saniyenin 2, 4, 8, 15, 30, 60, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000, 8000’de biri olarak görülür. Bu değerler kameralarımızda ve yazılırken 1/* şeklinde gösterilir.
1 saniyeden daha yavaş değerler ise 2, 4, 8, 15, 30 olarak görülür.
Başlangıç aşamasında profesyonel fotoğrafçılığa yeni olan biri için değerler ile ilgili bazı tüyoları bilmek faydalı olabilir.
- Ortalama 1/125 değerinin altında el titremeleri ve konu hareketleri rahatlıkla görülmeye başlar buda netlik kaybına neden olur.
- Flaş kullanırken, flaştan flaşa değişiklik gösterecek olmasına rağmen 1/200’ün üzerine çıkılmaması gerekir. 1/200 değerinin üzerinde flaş kullanımında sonuç fotoğrafta bölüm bölüm karanlıklar ortaya çıkacaktır. Bunun sebebi flaşın patlama hızı ile enstantane değerinin uyuşmamasından ve ışığın girebilmek için ihtiyaç duyduğu süreye göre perdenin çok kısa açık kalmasından dolayıdır.
- Sabit bir görüntünün fotoğrafını çekiyorsanız ve kameranızı da sabitlediyseniz enstantane değerinizi istediğiniz kadar düşürebilirsiniz.
Bulb Nedir?
Bulb enstantanenin ne kadar açık kalacağının el yordamı ile ayarlandığı bir ayardır.. Bulb modunda deklanşöre basıldığı anda perde açılır ve deklanşör bırakıldığı anda da perde kapanır. Bu aradaki süreci ayarlamak fotoğrafçının parmaklarının ucundadır.
Bulb’u yüksek enstantane fotoğraf çekimlerinde kullanmayız. 1/8000 gibi değerler hali hazırda yeterli alanı bize sağlamaktadır.
Fakat düşük değerlerdeki sınırlar insanların fotoğraf üretimi için bazen yeterli gelmemektedir. Örneğin bir manzara fotoğrafı için 30 saniye yeterli olabilecekken, yıldızların fotoğrafını veya yıldız hareketlerini görmek istediğinizde 30 saniye yeterli gelmeyecektir. Bu noktada Bulb devreye giriyor.
Örneğin sadece yıldızların ve ayın ışığı ile aydınlanan bir gecede her şeyden uzak bir ovada yıldızları pozlamak isterseniz 30 dakika boyunca perdenizin açık kalmasına ihtiyaç duyabilirsiniz.
Bulb modu ile uzun pozlama yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli ayrıntı deklanşöre basarken, basılı tutarken ve bırakırken kameranın titremesidir. Bu titremeye engel olmanın yolu da uzaktan telefon ile bağlanmak veya bir tetikleyici kullanmak olacaktır.
Fotoğraf ile ilgili çeşitli yazılara web sitemizin blog kısmından ulaşabilirsiniz ve burada anlattıklarımızı işlerimizde nasıl uyguladığımızı görmek isterseniz videolarımızı da izleyebilirsiniz.